Muhammed Salih Pirani : Şeyh Said ÖZERK KÜRDİSTAN

ÖZERK KÜRDİSTAN  

30 Ağustos 1922’deki büyük utkudan sonra Gazi Mustafa Kemal 14 Ocak günü bir yurt gezisine çıkmıştı. Yurt gezisinin Eskişehir’den sonraki durağı İzmit’ti. 16/17 Ocak günü Gazi Mustafa Kemal Körfeze bakan tepe üzerindeki “İzmit Kasrı” nda İstanbul’dan gelen gazetecilerle konuşuyordu.  

Mustafa Kemal, Musul ve Kürtler  

Akşam gazetesi yazarı Falih Rıfkı (Atay)’nın bir sorusu üzerine Gazi Paşa Musul ve Kürtler konusuna değiniyordu. Mustafa Kemal “Musul” diyordu, “Ulusal sınırlarımız içindedir. Bu ulusal sınır deyişini de ben bulmuştum.”¹⁴

Konuşmasına şöyle devam etmişti:

“… Musul’u da kendi topraklarımız içine alan sınıra ulusal sınır demiştim. Gerçekten o zaman Musul’un güneyinde bir ordumuz vardı. Fakat biraz sonra bir İngiliz kumandanı gelmiş ve İhsan Paşa’yı aldatarak orada oturmuş. Musul bizim için çok önemlidir. Birincisi, Musul’da sınırsız servet oluşturan petrol kaynakları vardır.”

Muhammed Salih Pirani : Şeyh Said AZADİ CEMİYETİ

AZADİ CEMİYETİ   

Milli mücadele başarıya ulaşınca verilen sözler bir yana bırakılarak Kürtlükfaaliyetinde bulunan kişi ve kuruluşlar silinmeye başlamıştı. Ancak 1923’te merkezi Erzurum olmak üzere yeni bir örgüt 8. Kolordu bölgesinde kuruldu. “Azadi” adını taşıyan bu yeni cemiyetin çekirdeğini eski Hamidiye Alayları subayları ile Türk ordusunda bazı doğulu subaylar oluşturmaktaydı. ¹⁶

Azadi Cemiyeti’nin liderleri Cibran Aşireti ağalarından Halit Bey ile Bitlis beylerinden Yusuf Ziya Beydi. Halit Bey, Abdulhamid’in Hamidiye Ordusu için kurduğu aşiret mekteplerine devam etmişti. Bu yüzden aşiret liderlerinin çoğunda büyük saygı görüyordu. Düzenli orduda albaydı. Gördüğüm eğitimden dolayı diğer Kürt liderlerinden daha çok milliyetçiydi. Yusuf Ziya Bey ise Bitlis’te büyük nüfuzu olan biriydi. TBMM’ne Bitlis milletvekili seçilmişti. Böylece bolca seyahat edebiliyor ve şüphe uyandırmadan pek çok kişiyle temas kurabiliyordu. Cibranlı Halit Bey, Kürt Teali Cemiyeti başkanı Abdulkadir ve Bitlis mebusu olarak TBMM’de bulunan Ziya Beyle, Kürt meselesini Milletler Cemiyeti’ne götürmek istiyordu.

Cemiyet için hazırlıkları bir grup subay yaptı. Daha sonra bölgedeki nüfuslu şahıslar kazanılmaya çalışıldı. O sırada 1923 meclisi için seçimler olduğundan Ziya Bey, seçim kampanyası görüntüsü altında bu işi kolaylıkla yapıyordu. Bu arada Azadi Cemiyeti 1924 yılında ilk kongresini yaptı. Katılanlar arasında, Halit Bey’in akrabası olan Diyarbakır’ın doğusunda yaşayan Zaza Kürtleri arasında büyük nüfuz sahibi olduğu için davet edilen Şeyh Said’de vardı. Şeyh çekingen olanları Ankara hükümetinin politikasını şiddetle eleştirerek Kürt bağımsızlığı uğruna savaşmaları gerektiğine ikna etti. ¹⁷